เทคโนโลยีกำลังเข้ามา Disrupt ทุกภาคส่วนของเศรษฐกิจแบบอุตสาหกรรม โดยในงาน Techsauce Global Summit 2017 เองก็มี session ในเรื่องของพลังงานและการพัฒนาอย่างยั่งยืน ผ่านบทสนทนาของ กวีวุฒิ เต็มภูวภัทร หัวหน้าทีม Innovation Lab, Express Solutions (หรือที่รู้จักกันในนาม ExpresSo) ปตท. กับ Brook Porter จาก Kleiner Perkins (KP) ที่มาพูดคุยเกี่ยวกับเทคโนโลยีด้านพลังงานและความยั่งยืนในอุตสาหกรรมแบบดั้งเดิม โดย Porter เองเป็นพาร์ทเนอร์ของ Green Growth Fund ของ KP ซึ่งช่วยเหลือบริษัทให้เติบโตอย่างยั่งยืนด้วยประสบการณ์ด้านพลังงาน การขนส่ง และการเกษตรเป็นเวลาหลายปี

ในช่วง 7 ปีที่ผ่านมา Porter และทีมงานของเขาที่ KP ตระหนักดีถึงแนวโน้มของหลากหลายทางเทคโนโลยีที่พัฒนาขึ้นสำหรับผู้บริโภคกำลังถึงจุดอิ่มตัว และตอนนี้เริ่มถูกนำมาประยุกต์ใช้กับอุตสาหกรรมแบบดั้งเดิมแทน ซึ่ง Porter กล่าวว่า ในขณะที่อุตสาหกรรมดั้งเดิมมีการเคลื่อนย้ายไปสู่อุตสาหกรรมแบบดิจิทัลจำนวนมหาศาล แต่ 2 ใน 3 ของ GDP ทั่วโลกยังไม่ได้ปรับตัวเข้าสู่อุตสาหกรรมแบบดิจิทัล นี่จึงเป็นโอกาสที่ดีมาก

Porter และทีมงานของเขาได้ติดตามศึกษาเทคโนโลยีที่ได้รับการพัฒนามาสำหรับผู้บริโภคซึ่งก้าวผ่านการเปลี่ยนแปลงอย่างมหาศาลในช่วง 10 ปีที่ผ่านมา เช่น เครื่องตรวจจับด้วยภาพ ปัญญาประดิษฐ์ บล็อกเชน หุ่นยนต์ และอื่นๆ อีกมากมาย ซึ่งปัจจุบันนี้ เทคโนโลยีเหล่านั้นพร้อมรองรับการประยุกต์ใช้ในภาคอุตสาหกรรมต่างๆ แล้ว อาทิ การคมนาคมขนส่ง อุตสาหกรรมการผลิต เกษตรกรรม โลจิสติกส์

จากผู้บริโภคไปจนถึงภาคอุตสาหกรรม

Porter กล่าวว่า สินค้าอุปโภคบริโภคที่ใช้เทคโนโลยีข้างต้นนี้สามารถนำไปปรับใช้กับอุตสาหกรรมได้ โดยยกตัวอย่าง Nest ซึ่งเป็น Smart Thermostat (อุปกรณ์ควบคุมอุณหภูมิอัจฉริยะ) ที่ผลิตขึ้นเพื่อให้ผู้บริโภคใช้งานในบ้าน ซึ่งเมื่อเพิ่ม AI และ Design Thinking เข้าไปในอุปกรณ์ ก็ทำให้เป็นจุดเชื่อมต่อระหว่างการใช้งานในบริษัทผู้ให้บริการสาธารณูปโภคและผู้บริโภคได้อีกด้วย อีกตัวอย่างที่ดีคือ การพัฒนา Drones ให้มีราคาถูกลง ซึ่งสามารถลดหรือทดแทนแรงงานมนุษย์ที่มีต้นทุนแพงกว่าสำหรับการทำงานต่างๆ เช่น การตรวจสอบท่อ การตรวจหลังคาของแผงโซลาร์เซลล์

การที่ KP ตระหนักถึงโอกาสนี้ จึงได้สร้างกองทุนแยกต่างหากคือ G2VP เพื่อลงทุนในเทคโนโลยีสีเขียวสำหรับภาคอุตสาหกรรม โดย Porter สรุปภารกิจของเขาว่า "เราลงทุนในทีมพิเศษที่ประยุกต์ใช้เทคโนโลยีใหม่ๆ เข้ากับอุตสาหกรรมแบบดั้งเดิม ได้อย่างยั่งยืน" และระบุถึงองค์ประกอบเฉพาะ 5 ประการของภารกิจว่า

• เป้าหมายหลัก: สร้างผลตอบแทนที่มากขึ้น
• ทีมผู้บริหารมีความสำคัญและและเราให้การสนับสนุนมากที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้
• การประยุกต์ใช้โดยไม่ใช่การคิดค้นสิ่งใหม่
• เลือกที่จะนำส่วนผสมที่ดีที่สุดมารวมกับวิวัฒนาการของเทคโนโลยีที่ขยายโอกาสทางธุรกิจได้
• สร้างเครือข่ายในอุตสาหกรรม ซึ่งรวมแล้วมากกว่าครึ่งหนึ่งของเศรษฐกิจโลก

นอกจากนี้ Porter ยังกล่าวเสริมว่า ความยั่งยืนด้านสิ่งแวดล้อมเริ่มต้นด้วยความยั่งยืนทางเศรษฐกิจ

พูดถึงการประยุกต์ใช้ ไม่ใช่การคิดค้นสิ่งใหม่

เมื่อถามความเห็นของ Porter เกี่ยวกับ R&D (การวิจัยและพัฒนา) ของบริษัทแบบดั้งเดิม Porter ตอบว่างานวิจัยและพัฒนาที่เกิดขึ้นภายในบริษัทนั้นไม่มากพอ ดังนั้นบริษัทต่างๆ จึงสามารถมองหางานวิจัยจากภายนอกเพื่อนำมาสร้างความก้าวหน้าได้ ทั้งยังเน้นว่าการวิจัยและพัฒนาจากบริษัทแบบดั้งเดิมนั้น ไม่ควรถูกมองว่าเป็น ‘คู่แข่ง’ แต่ให้มองเป็น ‘คู่ค้า’ เนื่องจากบริษัทเหล่านี้มีทรัพยากรจำนวนมากที่พร้อมจะถูกใช้งานอยู่แล้ว และนอกจากนั้น กองทุนของเขายังมุ่งจะอำนวยความสะดวกในการสร้างความร่วมมือระหว่างองค์กรและบริษัทที่พวกเขาลงทุนด้วย

เทคโนโลยีเปลี่ยนโลกอุตสาหกรรมอย่างไร

ในภาคพลังงานนั้น ต้นทุนของโซลาร์เซลล์และแบตเตอรีลดลงเป็นอย่างมาก ซึ่งแนวโน้มนี้อาจกระตุ้นให้เกิดการเปลี่ยนเป้าหมายไปที่พลังงานซึ่งกระจายตัวออกไปและการใช้พลังงานไฟฟ้าทุกส่วนของการขนส่ง โดยในการด้านการขนส่ง Porter และทีมงานของเขาคาดการณ์ถึงความเปลี่ยนแปลงอย่างมหาศาล ด้วยการพัฒนาของเศรษฐกิจแบ่งปัน (sharing economies) กับยานพาหนะที่ขับเคลื่อนอัตโนมัติ ซึ่งจากอัตราการใช้ประโยชน์ 4% ของการใช้งานรถยนต์ส่วนตัว ที่มีค่าใช้จ่ายในการใช้รถ 1 ดอลลาร์/ไมล์ สำหรับรถยนต์มากกว่า 1 พันล้านคันทั่วโลกนั้น G2VP คาดการณ์ถึงอนาคตว่า อัตราการใช้ประโยชน์อาจเพิ่มขึ้นเป็น 40% โดยมีค่าใช้จ่ายในการใช้รถอยู่ที่ 0.20 ดอลลาร์/ไมล์ สำหรับการใช้รถยนต์ขับเคลื่อนอัตโนมัติร่วมกัน ทั้งยังลดการใช้ยานพาหนะทั่วโลกได้ถึง 90%

ส่วนเทคโนโลยีโดรนอาจทำให้การตรวจสอบหลังคาและโครงสร้างสูงๆ เช่น สะพาน หอคอย มีประสิทธิภาพมากขึ้น นอกจากนี้ ยังสามารถนำมาใช้ประโยชน์ในภาคเกษตรกรรมโดยการรวบรวมข้อมูลที่สามารถดำเนินการต่อได้แทนที่จะใช้การคาดการณ์ และนอกจากนี้ เทคโนโลยีนี้ยังนำมาประยุกต์ใช้ได้อย่างหลากหลายในด้านความปลอดภัยและสุขภาพ เช่น การตอบสนองขั้นต้นเพื่อช่วยชีวิต

อีกตัวอย่างคือ เซนเซอร์แบบเดียวกับที่พบในอุปกรณ์สวมใส่ขณะออกกำลังกาย สามารถใช้เก็บข้อมูลในโรงงานอุตสาหกรรมได้ โดยทั้งรวบรวมและวิเคราะห์ข้อมูลเพื่อปรับปรุงผลิตภัณฑ์ คุณภาพการผลิต และความปลอดภัย แต่ทว่าข้อมูลจำนวนมากนั้นมักจะขาดการเชื่อมต่อและทำงานบนแพลตฟอร์มเดิมๆ  ซึ่งถ้าสามารถเก็บข้อมูลจำนวนมากในรูปแบบดิจิทัลได้ เช่น ข้อมูลจากโรงไฟฟ้า คุณก็สามารถปรับปรุงระบบไฟฟ้า ทำให้โรงงานมีประสิทธิภาพและมีความปลอดภัยมากขึ้นได้

การลงทุนอย่างชาญฉลาด

กวีวุฒิกล่าวว่า บริษัทไทยหลายแห่งเริ่มจัดตั้ง VC ของตนเอง และให้ Porter บอกแนวทางที่ถูกต้องในการดำเนินการดังกล่าว

ผมคิดว่านี่เป็นความท้าทายที่ยิ่งใหญ่ มีบริษัทจำนวนมากที่ไปยังซิลิคอน วัลเลย์ และตั้งสำนักงานใหญ่ พวกเขารู้ว่านวัตกรรมจำนวนมากกำลังเกิดขึ้นที่นั่น จึงจำเป็นต้องเชื่อมต่อไว้ เพื่อป้องกันไม่ให้พวกเขาถูก Disrupt แต่ต้องเอ่ยตามตรงว่าเราเห็นว่าบริษัทส่วนใหญ่นั้น ไม่ได้ทำในทิศทางที่ถูกต้อง พวกเขาคิดว่าเพียงแค่ส่งคนไม่กี่คนไปเป็นทัพหน้า และเริ่มต้นลงทุนโดยตรง แต่จริงๆ แล้วมันอาจมีความซับซ้อนกว่านั้นมาก

หลายบริษัทไม่ได้ใช้เวลาในการพัฒนาความสัมพันธ์อย่างเหมาะสม และบริษัทสตาร์ทอัพหลายแห่งก็ไม่เต็มใจที่จะยอมรับเงินแบบมีเงื่อนไข ซึ่ง G2VP ใช้แนวทางที่แตกต่างออกไป โดยทำงานร่วมกับนักลงทุนเชิงกลยุทธ์และดูแลเรื่องความสัมพันธ์ไปด้วย นอกจากนี้ หลายๆ VC ยังอยู่ภายใต้แผนกการเงิน ซึ่งโดยทั่วไปขาดความเชี่ยวชาญเกี่ยวกับผลิตภัณฑ์หรือบริการที่เกิดขึ้นจริง แต่หาก VC รายงานไปยัง CTO หรือหน่วยธุรกิจเฉพาะที่มีความรู้ทางตรงจะดีกว่า เพื่อการตัดสินใจด้านการลงทุนที่ถูกต้อง

สำหรับสตาร์ทอัพที่สนใจทำงานด้านเทคโนโลยีขั้นสูงในภาคอุตสาหกรรม Porter กล่าวถึงสิ่งที่เขาเรียกว่า ‘กฎข้อแรกของการร่วมทุน’ ซึ่งเป็นการลดความเสี่ยงที่ใหญ่ที่สุดโดยเร็วที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้ โดยสตาร์ทอัพควรระบุความเสี่ยงที่มีโดยเร็วที่สุด เพื่อหาพาร์ทเนอร์ที่ใช่เพื่อขจัดปัญหานั้น

กวีวุฒิยังถามถึงวิธีการสร้างระบบนิเวศแบบซิลิคอน วัลเลย์  Porter ตอบโดยอ้างอิง 3 ส่วนประกอบสำคัญ ได้แก่

• มีคนที่มีพรสวรรค์ โดยหาผู้ที่มีความสามารถผ่านทางโรงเรียนชั้นนำ
• มีผู้ที่ยอมรับความเสี่ยงได้ ซึ่งเป็นกองทุนที่เปิดกว้าง อดทนรอได้
• มีวัฒนธรรมที่มีความอดทนต่อความล้มเหลว (อาจจะเป็นไปไม่ได้ในบางวัฒนธรรม)

วิธีการเลือกสตาร์ทอัพที่ควรลงทุนด้วย

Porter บอกว่า มันเป็นเรื่องระหว่างศาสตร์และศิลป์ ซึ่งมาตรวัดบางตัวอาจมีประโยชน์ อาทิ การจับคู่กันโดยใช้แบบแผน รวมไปถึงการเป็นผู้นำที่ดีด้วยการมีภูมิหลังที่แตกต่าง ซึ่งผู้ก่อตั้งจะนำพาธุรกิจให้มีความน่าสนใจมาก โดยต้องมีวิสัยทัศน์แรกเริ่มซึ่งเข้าใจถึงวิธีการขยายขนาดธุรกิจ และสิ่งสำคัญคือ ตัวของเทคโนโลยีเอง เป็น ‘ซอสพิเศษ’ ที่ทำให้มันแตกต่างออกไปหรือเปล่า ซึ่งการมองหาไอเดียและเทรนด์จากบรรดาลูกค้าเป็นสิ่งที่สามารถเป็นประโยชน์ได้ และการเรียนรู้สิ่งที่ลูกค้ากำลังทำอยู่จะช่วยระบุสิ่งที่จะทำให้เทคโนโลยีนั้นแตกต่างออกไปได้

หากคุณเกิดแรงบันดาลใจในการสร้างธุรกิจสตาร์ทอัพหรือเทคโนโลยีขึ้นมาล่ะ?

ด้วยความมุ่งมั่นในการเพิ่มความหลากหลายและต่ออายุธุรกิจ  PTT ExpresSo จึงได้รับการจัดตั้งเป็นศูนย์บ่มเพาะและลงทุนด้านเทคโนโลยีพลังงานที่มีศักยภาพ และหากคุณเป็นสตาร์ทอัพที่มีไอเดียสร้างสรรค์ก็อย่ารอช้า ตอนนี้ ExpresSo กำลังมองหาสตาร์ทอัพในอาเซียนอยู่!